Proces rejestracji tej oryginalnej potrawy trwał bardzo długo. Przygotowaniem dokumentacji zajęło się działające w podsokólskiej wsi Stowarzyszenie „Dziedzictwo Kulturowe Igrył”.
Od 1 czerwca do 31 października 2014 roku Stowarzyszenie „Dziedzictwo Kulturowe Igrył” realizowało projekt „Z Romami nam po drodze – romskie jadło i muzyka, to co w duszy nam gra”, dofinansowany z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (Zobacz też "Z Romami nam po drodze..." i Po romsku w Igryłach). Uczestnicy projektu wzięli udział w 15 godzinnym szkoleniu, prowadzonym przez PODR Szepietowo z zakresu produktu tradycyjnego (lokalnego) i korzyści wynikających z rejestracji na listę ministerialną. Wzięliśmy też udział w 12 godzinnych międzypokoleniowych warsztatach kulinarnych, w trakcie których przetestowaliśmy i opisaliśmy walory smakowe kociołka cygańskiego. W ramach wolontariatu, Elżbieta Jakimik wspólnie z młodzieżą, przeprowadziła wywiady z najstarszymi gospodyniami z Igrył i Romami Podlasia. Wszystko to miało na celu zgromadzenie dokładnej dokumentacji, potwierdzającej co najmniej 25-letnią tradycję kociołka cygańskiego. W przygotowaniu wniosku o rejestrację kociołka cygańskiego pomogła Ewa Kulikowska, ówczesna Dyrektor Departamentu Rolnictwa i Obszarów Rybackich Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku, obecna Burmistrz Sokółki.
Wolontariuszka, wieloletnia badaczka kultury romskiej Elżbieta Jakimik zgromadziła materiał ikonograficzny oraz literaturę opisującą i potwierdzającą dziedzictwo kulinarne tej potrawy. 15 października 2014 roku złożyliśmy wniosek z o wpis na Listę Produktów Tradycyjnych. Niebawem chcemy zarejestrować kolejną potrawę stanowiącą element dziedzictwa kulinarnego naszych przodków romskich. Będzie to ryba pieczona w glinie.
Promocja produktu turystycznego „wieś cygańska” i kulinarnego „kociołek cygański” o charakterze lokalnym, wytwarzanym tradycyjnymi metodami, stanowiącym element dziedzictwa kulinarnego Romów, może stanowić rozpoznawalną markę naszego regionu. Cieszymy się, bo w Polsce i poza jej granicami, nie ma takiego bogactwa kulturowego i kulinarnego, jakim my dysponujemy. Cygańskie tabory odeszły w zapomnienie, Romowie przestali wędrować. Dzięki Stowarzyszeniu „Dziedzictwo Kulturowe Igrył” chcemy ocalić od zapomnienia dziedzictwo kulturowe Romów, odtworzyć tabory cygańskie i prowadzić spotkania z kulturą, tradycjami i zwyczajami romskimi. Igryły stanowią swoisty produkt turystyczny, wokół którego tworzymy sposoby na przyciągnięcie jak najwięcej turystów z kraju i zagranicy.
Warto podkreślić, że kociołek cygański jest przygotowywany w Igryłach od czasu pojawienia się w tej wsi pierwszych Romów, czyli – jak podaje Uniwersał Komisji Obojga Narodów – od końca XVIII wieku. Podstawowy składnik zupy kociołkowej to mięso z wiejskiej kury (ma bardzo aromatyczny zapach!). W czasach, kiedy Romowie świadczyli usługi wróżbiarskie, w ramach zapłaty otrzymywali kurę. Na przestrzeni lat sposób przyrządzania potrawy uległ zmianie – stojący bezpośrednio na palenisku garnek żeliwny zastąpiono kociołkiem zawieszonym nad ogniskiem. Kurę wiejska często zastępuje też mięso z kupionego w sklepie kurczaka.
Wojciech Januszkiewicz, Prezes Stowarzyszenia „Dziedzictwo Kulturowe Igrył
Zdjęcia pochodzą z archiwum Muzeum Historycznego w Białymstoku, Białostockiego Muzeum Wsi oraz Stowarzyszenia „Dziedzictwo Kulturowe Igrył”.
Informacje i zdjęcia przesłane z Urzędu Miejskiego w Sokółce.