Przedstawiamy Państwu sylwetki dwóch kolejnych par zeszłorocznych Stypendystów

Karolina Radulska i Justyna Majewska wykonały tradycyjną tkaninę dwuosnowową

Karolina Radulska (Mistrz)

Pani Karolina Radulska urodziła się i wychowała w rodzinie tkackiej. Od najmłodszych lat obserwowała pracę twórczą swojej babci Aureli Majewskiej, znanej i utytułowanej tkaczki, która współpracowała m.in. z prof. Eleonorą Plutyńską oraz Barbarą Hulanicką. W 2013 roku nauczyła się tkać techniką dwuosnowową od swojej teściowej Danuty Radulskiej, również znakomitej tkaczki. Obecnie jest najmłodszą członkinią janowskiego ośrodka tkackiego i bardzo stara się, by rodzinne tradycje nie zaginęły.

Od 2013 roku Pani Karolina bierze udział w konkursach na tkaninę dwuosnowową, gdzie osiąga znaczące wyniki. Jej prace znajdują się w kolekcjach prywatnych i muzealnych m.in. w Białymstoku, Łodzi, Janowie. Od lat współpracuje z uznanymi projektantami i właścicielami galerii.

Od 2014 roku należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Od 2018 roku jest animatorem kultury w GOK,SiT w Janowie. Opiekuje się Izbą Tkactwa Dwuosnowowego, gdzie prowadzi pokazy tkackie, przyjmuje grupy turystyczne, prezentując im historię janowskiego ośrodka tkackiego. Prowadzi zajęcia tkackie dla uczniów z lokalnych szkół, podczas których dzieci poznają lokalne dziedzictwo kultury, jakim jest tkanina dwuosnowowa.

Justyna Majewska (Uczeń)

Pani Justyna Majewska pochodzi z rodziny tkackiej, gdzie od wielu pokoleń przekazywana była umiejętność tkania tkanin dwuosnowowych. Bardzo zależy jej na podtrzymaniu rodzinnej tradycji, dlatego podejmuje wszelkie działania pozwalające na podnoszenie kwalifikacji w tym zakresie. Od lat pasjonuje się rękodziełem, miała już okazję spróbować swoich sił przy krosnach, a jak zapewnia jej Mistrzyni – ma ku temu wielkie predyspozycje.

Projekt w ramach Stypendium

Tkactwo dwuosnowowe zwane też podwójnym, należy do najciekawszych zjawisk współczesnej polskiej sztuki ludowej. Kiedyś było popularne na terenie Polski północno­wschodniej, dziś przetrwało jedynie w Janowie i kilku okolicznych miejscowościach. Tkaniny dwuosnowowe wykonuje się z naturalnej przędzy wełnianej, unikatową techniką, na drewnianych ręcznych warsztatach tkackich, przy użyciu dwóch osnów i dwóch wątków. Są to dekoracyjne dywany i makaty nazywane janowskimi ze względu na charakterystyczne wzornictwo łączące tradycję ze współczesnością.

Początki janowskiego tkactwa dwuosnowowego etnografowie szacują na połowę XIX wieku. Umiejętność ta dotarła do Janowa prawdopodobnie za pośrednictwem tkaczy mazurskich, od których gospodynie wiejskie uczyły się techniki i pierwszych wzorów takich jak motyw gwiazdy, rombu, palmety, listka, winnej gałązki i korowodu weselnego. Umiejętności i tradycje tkackie były przekazywane z pokolenia na pokolenie i w drugiej połowie XX wieku było około 40 kobiet zajmujących się tkactwem. Obecnie w regionie jest blisko 10 aktywnych pracowni tkackich, z czego 8 w Janowie i okolicznych miejscowościach. Osoby zajmujące się tkactwem są coraz starsze i jest ich niewiele. W obecnej sytuacji konieczne jest pozyskiwanie młodych następców zwłaszcza w lokalnej społeczności.

W ramach stypendium Uczennica wykonała tradycyjną tkaninę dwuosnowową o wymiarach 80 cm na 200 cm złożoną z najstarszych tradycyjnych wzorów tj. „Kwiat Dużej Głowy” czy „Gałązka winorośli”. Dzieło i proces jego powstawania było zaprezentowane w mediach społecznościowych. W Izbie Tkactwa Dwuosnowowego w Janowie zorganizowano również wystawę prac Karoliny Radulskiej, Justyny Majewskiej i Aureli Majewskiej.

Z kolei Marcin Lićwinko i Izabela Wróbel zrealizowali projekt pn.: „Płyń głosie po rosie”

Marcin Lićwinko (Mistrz)

Mistrz w zakresie śpiewu ludowego. Obszarem jego szczególnych zainteresowań jest pogranicze polsko-czarnoruskie, teren zetknięcia się tradycji polskiej (głównie Mazowsza) oraz tzw. Rusi Czarnej (region Grodzieńszczyzny). Cechą charakterystyczną, zanikającą współcześnie był bilingwizm mieszkańców, dlatego też duża część repertuaru wykonywana jest w lokalnej gwarze wschodniej. Marcin Lićwinko od wielu lat prowadzi własne eksploracje w zakresie tradycyjnego repertuaru i wokalnej praktyki wykonawczej na tych terenach.

Był członkiem Dziecięcej Grupy Obrzędowej rekonstruującej lokalne tradycje obrzędowe i Zespołu Regionalnego Lipsk. Od 2005 roku występuje jako solista-śpiewak. Prowadzi warsztaty śpiewu, bierze udział w projektach muzycznych „Polskie Pieśni Wielkopostne” (Fundacja Muzyka Kresów), „Wykorzenienie” (Kapela ze Wsi Warszawa), „Non Koneksja. Tylko dla prawdziwych” , „Pachnę ogniem” (Lukasyno), „Pieśni rycerskie” (Starosielskie Bractwo Śpiewacze).

Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2011, 2016, 2020) oraz Marszałka Województwa Podlaskiego (2017) i Prezydenta Miasta Białegostoku (2010, 2014). Laureat (wraz z uczniem) Festiwalu Stara Tradycja (2017), Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym w kategorii solista-śpiewak (2005 – III nagroda, 2012 – II nagroda, 2021 – I nagroda) oraz kategorii Duży-Mały (2014 – II nagroda – Zuzanna Kozłowska, 2017 – I nagroda-Dominik Boltralik, 2018 – II nagroda – Grzegorz Jurguć).

Wiceprezes zarządu stowarzyszenia Pracownia Architektury Żywej, członek Towarzystwa Przyjaciół Lipsk.

Izabela Wróbel (Uczeń)

Izabela Wróbel rozpoczęła naukę śpiewu w 2020 roku i od tego czasu w miarę możliwości poszerza swoją wiedzę i umiejętności w zakresie lokalnego śpiewu i repertuaru. Jak dotąd nie występowała jako solistka. Od 2021 roku zdobywa doświadczenie w występach scenicznych poprzez uczestnictwo w lokalnym zespole folklorystycznym (Zespół Regionalny Lipsk). Jest członkiem Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Lipska.

Projekt w ramach Stypendium

Efektem półrocznej pracy Mistrza i Ucznia był cykl występów ukazujących bogaty repertuar lokalnej tradycji śpiewu, utrwalonych i zaprezentowanych w różnorodnej formie poprzez dostępne środki przekazu, występy na żywo i bezpośrednią pracę z mieszkańcami gminy.

Śpiew tradycyjny to oprócz opanowania techniki śpiewu potrzeba zapoznania się z szerokim zakresem tematycznym ludowego repertuaru, w tym pieśnią obrzędową. Znajomość różnorodności repertuaru pozwoliła na zrozumienie funkcji pieśni w dawnym życiu i świadomym kontynuowaniu lokalnych tradycji. Była szansą na zgłębienie wiedzy o śpiewie tradycyjnym i kulturze ludowej regionu, zdobycie doświadczenia w wykonywaniu różnych gatunków pieśni pogranicza zarówno w języku polskim, jak i lokalnej gwarze oraz pozyskanie praktyki wykonawczej niezbędnej do swobodnego operowania głosem i wykonywania pieśni o bogatej melizmatyce.

Źródło: nikidw.edu.pl

Fot. Marta Ankiersztejn

opr./TL/